Prof. Dr. Mustafa TAYAR / Uludağ Üniversitesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı

Her gün tükettiğimiz gıdalar içindeki gıda katkı maddeleri hakkında yanlış birçok kanı dolaşıyor. Sağlıklı beslenebilmek için, gıda katkı maddeleri hakkındaki kulaktan kulağa yayılan yanlışları düzeltmek kaçınılmaz oldu. Gıda katkı maddeleri ile ilgili doğruları bilmek her tüketicinin hakkıdır.

Tüm gıda katkı maddeleri insan sağlığı için zararlıdır
YANLIŞ - Gıda katkı maddeleri uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanan “Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği”ne göre kullanıldıklarında sağlık üzerinde zararlı etki göstermezler. Üretim izni almış ve iyi üretim koşullarına uyan işletmelerde üretilen gıdaların tüketilmesi bu konuda güvence oluşturur.

Tüm gıda katkı maddeleri yapaydır
YANLIŞ - Gıda katkı maddeleri yapay olabildikleri gibi birçoğu da doğal ya da doğala özdeş maddelerden oluşmaktadır. Bunlara birer örnek verirsek; pancar suyundan elde edilen kırmızı renklendirici E 162 doğal, doğadakinin eşdeğeri olan sitrik asit doğala özdeş, doğada hiç bulunmayıp da insan tarafından üretilmiş olan dodesil gallat, oktil gallat, bütillenmiş hidroksianizol gibi antioksidanlar da yapay maddelerdir. Halk arasında dolaşan, doğal maddeler yararlıdır, yapay maddeler zararlıdır” şeklinde ifade edebileceğimiz kanı da yanlıştır. İster doğal ister yapay olsun tüm katkıların zararlı olup olmamasını belirleyen faktör katkının kullanılan miktarıdır.

Gıda katkı maddeleri sadece ambalajlanmış hazır gıdalarda kullanılır
YANLIŞ - Ekmek ve rafine tuz dahil işlenmiş gıdaların hemen hemen tamamında gıda katkı maddeleri kullanılmaktadır.

Katkı maddesi kullanmazsak gıdalarımız daha sağlıklı olur
YANLIŞ - Tam tersine!... Gıdaların daha sağlıklı ve güvenli muhafazası ve lezzetini koruyabilmesi için bu maddelerin kullanılması kaçınılmazdır. Nitrat, nitrit katılmamış işlenmiş et ürünlerinde mikrobiyolojik bozulma olabilir. Bu da ölüme kadar uzanan Botulizm gibi gıda zehirlenmelerinin nedenidir. Antioksidan katılmaması durumunda, yağlar oksitlenir ve sağlık için zararlı peroksitler ve diğer oksidasyon ürünleri oluşur.

E kodlu katkı maddeleri sağlığa zararlıdır
YANLIŞ - Gıdalarda kullanılan katkı maddelerinde bir standardın sağlanabilmesi için gıda katkı maddeleri uluslararası bir sistemle numaralandırılmıştır. Numaraların başında bulunan E harfi Europe (Avrupa) sözcüğünün ilk harfidir. Bir katkının E kodu taşıması, bu katkının üzerinde tüm güvenlik çalışmalarının tamamlandığını ve Avrupa Birliği’nin Bilimsel Gıda Komitesi tarafından kodlanarak onaylandığını gösterir.

E kodlu gıda katkı maddelerinin kanser yaptığına ilişkin listeler internet ortamında ve elden ele dolaşmakta ve saygın kurumlar referans olarak verilmektedir. Bu listelere güvenmeli miyiz?
HAYIR - Hangi nedenle dağıtıldığı bilinmeyen bu listeler asılsızdır. Refere ettikleri kurumlar da böyle bir çalışma yapmadıklarını bildirmektedir. Bir katkı maddesinin sağlığı zararlı olup olmadığı yukarıda açıklanan toksikolojik testlerle belirlenip, sağlık riski taşımayanlar yasal düzenlemelerde yer alır. Yasal düzenlemelere uygun olarak kullanılan katkı maddeleri sağlık riski taşımaz.

Sonuç olarak, uygun gıda katkı maddeleri kullanımı ile ürün çeşitliliği artacak, gıda kayıpları azalacak, fiyatlar düşecek ve beslenme durumu olumlu etkilenecektir. Gıda katkı maddelerinin uygun kullanımı üretici, tüketici ve devlet işbirliğini gerektirmektedir. Üreticiler oto kontrole, ürettikleri besinin kalitesini üretim aşamalarında, satışa sunmadan önce kontrol etmeye önem vermelidir. Bunu kavrayan üreticiler kaliteli ve sağlıklı üretim yaparak hem halk sağlığına hizmet edecekler hem de rekabette öncelik kazanacaklardır. Tüketiciler gıda katkı maddeleri konusunda bilinçlendirilmelidir. Gıda sanayi için tüketici istekleri son derece önemlidir. Bilinçli tüketici hem üreticiyi doğru gıda katkı maddeleri kullanımı konusunda hem de devleti etkin kontrol yapma konusunda daha duyarlı hale getirecektir. Devlette etkin kontrol mekanizması kurmalı, üreticilerin oto kontrol çalışmaları teşvik etmeli, denetlenmeli, analiz yöntemleri standartlaştırılmalı ve gıda katkı maddeleri analizi yapacak laboratuvarlar geliştirilmelidir.