PTM Proses Tank Makine Üretim ve Tic. A.Ş. / Hakan KORKMAZ: PASLANMAZ ÇELİK NEDİR?

 


 

Paslanmaz çelik, paslanmaya karşı dayanıklı olması sebebiyle tercih edilen bir çelik cinsidir. Bu çelik cinsi, paslanmaz adını alabilmesi için belirli bir oranda krom içermektedir. Çeliğin içerisindeki krom, çeliğin oksijenle temas ettiğinde krom-oksit adında ince bir film tabakası oluşturmasını sağlar. Bu ince film, çeliği paslanmaya karşı korur ve belli bir miktardan fazla krom içerikli çelik paslanmaz çelik adını alır. Ayrıca çeliğin içerisine eklenen bir çok farklı element, çeliğin korozyon dayanımının artmasına veya azalmasına yol açabilir. Örneğin, çeliğe ilave edilen nikel, krom elementiyle bir araya gelerek paslanmaz çeliği, paslanmaya karşı daha da kuvvetli hale getirir. Aynı şekilde molipden elementi de, krom ve nikelle bir araya geldiğinde, korozyon direnci daha da artmış olur. Öte yandan kükürt, karbon gibi elementlerin çeliğin içerisindeki oranın artması, korozyon dayanımını düşürür.


Paslanmaz çeliklerin tamamının belirli bir paslanmazlık direnci mevcuttur ve her paslanmaz çelik, her ortamda paslanmaz veya korozyona uğramaz gibi bir durum yoktur. Her paslanmaz çelik için korozyon dayanımı belli bir orandadır ve o dayanımdan daha kötü ortamlarda kullanılan malzemeler paslanabilir veya korozyona uğrayabilir veya tamamen eriyebilir.

 

Paslanmaz Çeliği Oluşturan Başlıca Elementler Nelerdir?
Paslanmaz çelik içerisinde bulunan elementler ve bu elementlerin paslanmaza olan etkilerinden kısaca bahsedecek olursak;


1-Krom
Krom çeliğin paslanmaz özelliği kazanması için gereken en önemli elementtir. Oksijenle teması halinde krom oksit tabakası oluşturan bu element, çeliğin oksijenle temasını engeller. Bu sayede çelik paslanmaya karşı dayanıklı bir hal alır. Çeliğin içerisindeki krom miktarını arttırırsak, çeliğin korozyona dayanımı o ölçüde artmış olur.


2-Nikel
Nikel bir paslanmazın içerisinde olması gereken ve paslanmaz çeliklerin maliyetinin neredeyse %90'ını oluşturan bir elementtir. Çeliğin içerisine eklenen nikel, krom ile birleşerek krom-nikel bileşimi sağlanır. Bu bileşim, oksijen ile temas ettiğinde çok daha güçlü bir tabaka ortaya çıkar ve bu sayede paslanmaz çelik malzemeler krozyona karşı oldukça dayanıklı bir hal alır. Ayrıca, nikel, çeliğin işlenmesini kolaylaştırdığı için de sıkça tercih edilen, fakat oldukça pahalı bir elementtir.


3-Karbon
Bir çeliğe sertliğini veren en önemli elementtir. Karbon çeliğin dayanımını oldukça arttıran bir element olmanın yanı sıra, çeliğin elastikiyetinide düşüren bir elementtir. Karbonu yüksek olan paslanmaz çelik daha kırılgan ve daha dayanıklı olur. Mukavemeti artırmak için karbon oranını yükseltmeli, elastikiyeti arttırmak için karbon oranını düşürmeliyiz. Karbon ayrıca çeliğin işlenmesinide önemli oranda etkiler. Karbonu yüksek olan çeliklerin işleme esnasında talaşları kırıldığı için, karbonu yüksek çeliklerin işlenmesi daha kolaydır.


4-Molibden
Molibden, erime ve kaynama noktalarının yüksekliği sebebiyle yüksek sıcaklıklara dayanıklı malzemelerde kullanılır. Bu sebeple demir ve çelik endüstrisinde kullanılan değerli bir alaşım elementidir. Kuvvetli karbür oluşturma özelliği vardır. Molibden elementi AISI304 paslanmaz çeliğin içerisinde bulunmamaktadır. AISI316 paslanmaz çelik türünde bulunmaktadır ve bu özelliği ile AISI304’den ayrılmaktadır. 


Aısı304/Aısı316 ve Aısı304l/316L Arasındaki Fark Nedir?
“L” İngilizce Low kelimesinin kısaltmasıdır ve düşük karbonu ifade etmek için kullanılır. Bir başka değişle 304L/316L de 304/316 ya göre daha düşük karbon bulunmaktadır. Düşük karbon oranı da daha düşük korozyon riski demektir. 


Aısı304 İle Aısı316 Arasındaki Fark Nedir?
Bu iki kalite paslanmaz çelik her ne kadar birbirlerine çok benzeseler de bazı temel farklara sahiptirler. Günlük kullanım için her iki paslanmaz kalitesi de tercih edilse de aşındırıcı ortamlarda özel durumlar ortaya çıkar. Bu nedenle iki kalite arasında seçim yaparken dikkat edilmesi gereken nokta paslanmaz çeliğin nerede ve ne amaçla kullanılacağıdır. Oranları değişkenlik göstermekle birlikte AISI316 da, AISI304’den farklı olarak Molibden elementi bulunmaktadır. 


Tank Yaptırırken Hangi Paslanmaz Türü Tercih Edilmelidir?
316 paslanmaz çelikler, kullanım alanları açısından oldukça geniş bir yere sahiptir. Özellikle deniz suyu teçhizatlarında bu ürüne fazlasıyla ihtiyaç duyulmaktadır. Kimyasallarda kullanılan teçhizat ve gıda endüstrisinde kullanılan çelikler de 316 kalitedir. Kopma dayanımı yüksek olan 316 paslanmaz çelik ürünleri, kağıt ve boya endüstrisinde sıklıkla tercih edilmektedir. Aynı zamanda asetik asit ve gübre gibi alanlarda da kullanımı mevcuttur. Gıda sektöründe özellikle yüksek asidite değerine sahip sirke, turşu, cola, asidik meyve suyu, maya, bal, et ürünleri vb.


304 paslanmaz çelikler, asiditesi yüksek olmayan genel kullanıma yönelik bir çelik türüdür. Gıda sanayinde daha çok kullanım alanına sahiptirler. Özellikle su sektöründe, çikolata, bisküvi, çay vb. yoğun olarak kullanılmaktadır. Paslanmaz seçiminde diğer önemli kriter ise tankların ve boruların temizliğinde bir başka değişle CIP işlemi uygulamasında uygulanacak reçetedir. Yüksek konsantrasyonda asidik kimyasallar ile klor ile yapılacak CIP işlemlerinde özellikle AISI316L türü paslanmaz çelik kullanımı önerilmektedir.

 
1. ve 2. Kalite Paslanmaz Çelik Ne Demektir?
1.Kalite Paslanmaz Çelik Sac; içeriğinde herhangi bir element ve oransal değişiklik olmayan ayrıca hiçbir fiziksel deformasyona maruz kalmamış en kalite Paslanmaz Çeliğe verilen isimdir. 


2.Kalite Paslanmaz Çelik Sac; yine alaşımında herhangi bir değişiklik olmadan daha çok bir tarafı ezilmiş, çizilmiş, üzerinde hafif çöküntüler olan bir başka değişle fiziksel deformasyona uğramış saclara verilen isimdir. 


2. kalite saclarda çizilme ve ezilmelere bağlı olarak (özellikle st ve çelik malzemenin temas etmesine bağlı olarak) üzerinde zamanla paslanmalar meydana gelebilir. Ayrıca yüzey pürüzlüğünün Ra≥0,8 değerinin üzerine çıkılacağı için mikrobiyal üreme riski oldukça yüksek olacaktır. 


Tüm bu sebeple 1. kalite paslanmaz sacdan yapılmış tanklar tercih edilmelidir. Maalesef piyasada bol miktarda 2.kalite sac kullanan ve piyasaya ucuza mal veren firmalar bulunmaktadır. Özellikle bazı müşterimiz aldıkları bazı yerlerden aldıkları fiyatların firmamızın fiyatına göre oldukça düşük kaldığını söylemektedir. Bunun ana nedeni 2. kalite sac kullanılmasıdır.